Η αυτοπεποίθηση αποτελεί το “κλειδί” για την ψυχική υγεία. Είναι απαραίτητο για τα παιδιά από μικρή ηλικία να πιστεύουν στον εαυτό τους και στις ικανότητές τους. Πώς θα το πετύχουμε αυτό;

Η κυρία Παπαδούδη Αθανασία , Ψυχολόγος με μεταπτυχιακό στη Σχολική ψυχολογία, μας παραθέτει ορισμένες συμβουλές για το πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την αυτονομία και την κριτική ικανότητα στα παιδιά μας. Την ευχαριστούμε πολύ

Καλλιεργώντας στο παιδί αυτονομία και κριτική ικανότητα:

1. Ας του προσφέρουμε ένα περιβάλλον το οποίο μπορεί να εξερευνήσει. Είναι βασικό να αφήνουμε το παιδί να έχει τις εμπειρίες του και να κάνει τα λάθη του, κυρίως όταν εκφράζει την ανάγκη να κάνει κάτι μόνο του. Γι αυτόν τον σκοπό δημιουργούμε στο σπίτι ένα περιβάλλον στα μέτρα του παιδιού, χωρίς κινδύνους, έτσι ώστε οι απαγορεύσεις να είναι σπάνιες. Αν φυλακίσουμε το παιδί μέσα σε διαρκείς απαγορεύσεις, υπάρχει κίνδυνος να αναπτύξει ένα αίσθημα ανικανότητας. Αντίστοιχα, αν το προειδοποιούμε ή το επιπλήττουμε συνεχώς για τις αποτυχίες του, θα δυσκολευτεί περισσότερο να αναπτύξει ένα αίσθημα ανεξαρτησίας και αυτοπεποίθησης. Νιώθοντας σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους συνομηλίκους του, το παιδί θα υιοθετήσει αμυντική στάση, θα γίνει οξύθυμο και θα αρχίσει να αντιδρά επιθετικά.

2. Ας του μάθουμε να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες αντί να τις αποφεύγει. Αν το παιδί προσπαθεί να σκαρφαλώσει στην καρέκλα, είναι καλύτερο να φρενάρουμε την παρόρμηση μας να το βοηθήσουμε. Είναι προτιμότερο να το ενθαρρύνουμε και να του εξηγήσουμε πώς γίνεται, έτοιμοι να το πιάσουμε στον αέρα σε περίπτωση που πέσει και να το χειροκροτήσουμε αν φτάσει στο μικροσκοπικό του Έβερεστ. Αντί να επισημαίνουμε τους κινδύνους και να το κατακλύζουμε με προειδοποιήσεις, ας του δώσουμε τις απαραίτητες συμβουλές για να μπορεί να αντιμετωπίσει τις προσκλήσεις που συναντά.

3. Ας αφήσουμε το παιδί να κάνει τα λάθη του. Είμαστε κοντά του, το καθοδηγούμε με τις ερωτήσεις μας, το επιδοκιμάζουμε, αλλά το αφήνουμε να βρει μόνο του τη λύση. Κάθε φορά που νιώθουμε την παρόρμηση να παρέμβουμε, είναι σημαντικό να θέτουμε στον εαυτό μας μια ερώτηση: “Κινδυνεύει το παιδί με αυτό που κάνει ;”. Αν η απάντηση είναι ναι, το σταματάμε χωρίς ενδοιασμούς. Αν δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, καλύτερα να περιμένουμε να ζητήσει βοήθεια το ίδιο το παιδί. Σε περίπτωση που αποτύχει δεν το ταπεινώνουμε, απεναντίας, διαθέτουμε χρόνο για να του εξηγήσουμε γιατί τα πράγματα πήγαν στραβά και να βρούμε μια λύση.

4. Ας ενθαρρύνουμε το παιδί να παίρνει αυτόνομες αποφάσεις. Το να προσφέρουμε μια άνευ όρων ελευθερία επιλογής φανερώνει ανασφάλεια. Το παιδί περιμένει από εμάς καθοδήγηση. Εάν δεν του τη δώσουμε, θα σκεφτεί ότι τελικά η ευημερία του δεν είναι για μας τόσο σημαντική. Μπορούμε λοιπόν να του μάθουμε να ασκεί την ικανότητα του να επιλέγει ανάμεσα σε δυο ή τρεις εναλλακτικές. Επίσης ζητάμε από το παιδί να μας πει και τον λόγο της απόφασής του. Δίνοντας στο παιδί τη δυνατότητα να διαλέξει έστω και ανάμεσα σε δυο μόνο εκδοχές, αποφεύγουμε να αντιπαραθέσουμε τη δική μας απόφαση στη δική του και του παραχωρούμε μια αυτονομία, έστω και μερική, που θα το βοηθήσει να αποκτήσει επίγνωση και να νιώθει ότι ελέγχει τη ζωή του, ακόμα και σε φαινομενικά κοινότοπες επιλογές.

5. Ας δημιουργήσουμε τις ευκαιρίες για να κάνουμε το παιδί να νιώσει ικανό. Τα παιδιά έχουν την ανάγκη να νιώθουν ικανά και επιδέξια, δηλαδή ότι τα καταφέρνουν καλά σε αυτό που κάνουν. Πολλές φορές όμως, είτε γιατί οι προσδοκίες μας δεν είναι ανάλογες του αναπτυξιακού τους επιπέδου είτε γιατί δεν τους δίνουμε τα εργαλεία να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα , τα παιδιά αποτυγχάνουν σε αυτό που κάνουν. Το φιάσκο της αποτυχίας συχνά συνοδεύεται από τις επιπλήξεις μας, που εντείνουν περαιτέρω το αίσθημα απογοήτευσης. Έτσι καλό θα ήταν να μετρήσουμε εμείς τον βαθμό δυσκολίας που θα πρέπει να αντιμετωπίσει το παιδί για να μην υποστεί ήττες, αλλά συγχρόνως να δοκιμάσει την ικανοποίηση ότι απάντησε σε μια πρόκληση.

6. Ας αναθέσουμε στο παιδί μια ευθύνη. Η ανάθεση αρμοδιοτήτων έχει δυο πλεονεκτήματα. Εκτός του ότι έχει την αίσθηση πως συμβάλλει με κάποιον τρόπο στη διαχείριση του σπιτιού, το παιδί αναλαμβάνει να το κάνει συνεχώς. Η πιστή εκτέλεση ενός καθήκοντος ενισχύει στο παιδί την αντίληψη ότι είναι ικανό. ΠΡΟΣΟΧΗ βάζουμε ρεαλιστικούς στόχους!!!

7. Ας μιλήσουμε στο παιδί μας για τους λόγους που συνέβαλαν στις επιτυχίες του. Η ουσία της αισιοδοξίας δεν έγκειται στο να διηγούμαστε στον εαυτό μας θετικές ιστορίες ή να φανταζόμαστε σκηνές θριάμβου, αλλά στο να έχουμε επίγνωση των λόγων που μας οδηγούν σε μια επιτυχία (ή σε μια αποτυχία). Αυτό είναι κάτι που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και μας συνοδεύει σε όλη μας τη ζωή. Γι ΄αυτόν το λόγο δεν πρέπει να επαινούμε το παιδί αδιακρίτως με γενικόλογα (Μπράβο, Θαυμάσια). Θα πρέπει να αναγνωρίζουμε τις επιτυχίες του παιδιού, αλλά είναι βασικό και να διευκολύνουμε πάντα το παιδί να αποκτά επίγνωση των λόγων που του επέτρεψαν να τα καταφέρει σε μια δουλειά.(«Είδα ότι έβαλες σε ξεχωριστές κασετίνες τις ξυλομπογιές σου από τους μαρκαδόρους. Τι υπέροχη ιδέα! Έτσι θα μπορείς να παίρνεις μόνο αυτούς που χρειάζεσαι χωρίς να βγάζεις και τις ξυλομπογιές και τους μαρκαδόρους.»)

8. Ας συζητήσουμε με το παιδί τους λόγους της αποτυχίας. Όταν το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με μια αποτυχία είναι σημαντικό να ενεργούμε σε τέσσερις φάσεις: i. Περιγράφουμε πιστά την κατάσταση χωρίς κρίσεις. ii. Ακούμε τα συναισθήματα στεναχώριας και αποθάρρυνσης του παιδιού για την κακοφτιαγμένη δουλειά. iii. Το βοηθάμε, μέσα από μια σειρά ερωτήσεων, να διαμορφώσει μια λιγότερο αρνητική αντίληψη της κατάστασης και να σκεφτεί πώς θα μπορέσει να ξεπεράσει τη δυσκολία. iv. Του θυμίζουμε τις επιτυχίες του και με ποιον τρόπο κατάφερε άλλες φορές να ξεπεράσει τις δυσκολίες!